Gia đình Allaby đã cư xử rất khôn ngoan, thận trọng. Họ chiều lòng anh cho đến khi anh hết rụt rè, dù lâu nay anh vẫn luôn tự khoa trương rằng mình là một người cởi mở. Một ngày nọ, khoảng sáu tháng sau khi Theobald đã là một vị khách gần như hằng ngày ở nhà ông mục sư, hai người bàn nhau về chuyện gắn bó lâu dài. Theobald đã rất khinh suất nói ra: ‘Tôi không thích làm việc lâu dài, ông cũng vậy đúng không?’. Với một giọng gắt, ông Allaby trả lời, ‘Không, và tôi cũng không muốn chuyện tán tỉnh lâu dài’, rồi ông nhìn Theobald với một ánh mắt mà có cố anh cũng không thể chối cãi ý nghĩa của nó được. Lập tức, anh rút về Cambridge nhanh nhất có thể. Với cảm giác hốt hoảng vì cuộc trò chuyện vừa rồi, anh thảo ngay thư và gởi đi cùng chiều hôm ấy đến Crampsford. Nội dung lá thư như sau:
‘Cô Christina thân mến, Tôi không biết liệu cô có đoán được những tâm tư đang lớn dần trong tôi về cô hay không, những tâm tư mà tôi đã cố gắng hết sức giấu diếm, bởi tôi sợ rằng nếu không làm như vậy, tôi sẽ kéo cô vào một việc hứa hẹn mà tôi biết là phải khá lâu dài; nhưng dù đã cố, tôi không còn đủ sức để giấu diếm nó lâu hơn nữa; tôi yêu cô, yêu nồng nàn, yêu hết lòng, và tôi gởi cô những dòng này để hỏi xem cô có muốn làm vợ tôi hay không, bởi tôi không dám tin vào miệng lưỡi của mình để bày tỏ sự dạt dào trong tình cảm mà tôi dành cho cô.
Tôi không thể giả vờ trao cho cô một trái tim chưa bao giờ biết đến tình yêu hay thất tình. Tôi đã từng yêu, và đau đớn nhìn cô ấy theo người khác, giờ đây sau nhiều năm, con tim tôi đã yên bình trở lại. Tuy nhiên, như chính mắt cô thấy, mọi chuyện đã qua rồi, và tôi đã vui trở lại sau nỗi đau thất tình mà tôi đã từng nghĩ là nó sẽ giết chết tôi. Có lẽ nó khiến tôi yêu bớt nồng nhiệt hơn trước kia, nhưng lại làm tăng gấp mười lần khả năng nhận thức và cảm kích sự duyên dáng của cô cũng như cảm được nỗi khát khao trong tôi muốn cưới cô làm vợ. Mong cô hãy hồi âm vài dòng trao ngay cho người mang thư, và cho tôi biết liệu lời thỉnh cầu của tôi có được chấp nhận hay không. Nếu cô chấp nhận, tôi sẽ đến ngay và thưa chuyện này với ông bà Allaby, những người mà tôi hy vọng một ngày không xa, tôi sẽ được gọi là cha và mẹ.
Tôi nên báo cho cô biết rằng, thời gian từ lúc cô ưng thuận làm vợ tôi cho đến lúc kết hôn sẽ phải mất vài năm, bởi tôi không thể kết hôn cho đến lúc có được thu nhập từ nhiệm sở mới. Bởi thế, nếu cô cho là hợp lý khi từ chối thì tôi sẽ không ngạc nhiên, dù lòng tôi sẽ đau đớn lắm. Người yêu cô hết lòng,
THEOBALD PONTIFEX.’
Và đó là tất cả những gì mà việc học hành đến cấp đại học có thể giúp ích cho anh! Cho dù về phần mình, anh nghĩ đây là một lá thư hay, và tự tán dương mình về sự khôn khéo khi sáng tạo ra câu chuyện về người tình cũ, với ý định rằng sẽ dùng chuyện đó để tránh né nếu như Christina trách anh thiếu nhiệt tình với cô.
Tôi không cần phải bàn đến lời đáp của Christina, tất nhiên là cô ưng thuận. Dù Theobald rất sợ ông Allaby, nhưng tôi không nghĩ là anh sẽ dám nói lên một lời cầu hôn thực sự, bởi thời gian hứa hôn sẽ phải kéo dài rất lâu, có cả tá vấn đề có thể nảy sinh và hủy hoại hôn ước đó. Anh thường rất bất bình với những hôn ước hứa hẹn kéo dài của người khác, tuy nhiên, tôi không biết liệu trong trường hợp này của mình, anh có còn phản đối người ta như trước nữa hay không. Đôi uyên ương hệt như hoàng hôn và bình minh: chúng có đó hằng ngày nhưng hiếm khi chúng ta nhìn thấy chúng. Theobald tỏ vẻ như mình là một tình nhân rạo rực nhất có thể tưởng tượng ra được, nhưng, nói theo kiểu đơn giản thời này, thì đó chỉ là ‘chuyện vặt’. Christina đang yêu, và thực sự tình yêu của cô lớn hơn của Theobald cả chục lần. Nhưng cô là người nhạy cảm và không thể cầm được nước mắt mỗi khi nghe đến thành phố Missolonghi[8]. Mỗi Chủ nhật, lúc Theobald để lại túi bài giảng của mình, Christina đều ôm nó vào lòng trong giấc ngủ và rồi đau khổ vô cùng khi phải trả nó lại vào ngày Chủ nhật tới; nhưng tôi không nghĩ là Theobald lại ôm chiếc bàn chải của Christina đi ngủ bao giờ. Tôi đã từng biết một chàng trai ôm đôi giày trượt băng của người yêu đi ngủ suốt cả hai tuần lễ và khóc nấc lên mỗi khi phải rời nó. Vậy vì sao Theobald lại không như thế?
Chương 12
Chuyện đính ước của Theobald tiến triển rất tốt, nhưng nơi văn phòng tài vụ phố Paternoster, còn có một quý ông đầu hói má hồng, người sớm hay muộn phải được biết về dự định của con trai mình, và Theobald rất bối rối mỗi khi tự hỏi mình về thái độ của cha anh đối với vấn đề này. Tuy nhiên, mọi chuyện chẳng thể che đậy mãi, và Theobald quyết định thú nhận dự định, có lẽ là khinh suất của mình. Anh gởi thư thưa với cha rằng anh và Christina, người đã cùng anh thảo lá thư này, luôn nghĩ đến đạo làm con, và cũng bày tỏ rằng chính anh đang mong chờ được kết hôn càng sớm càng tốt. Anh không thể không nói ra điều này, bởi Christina đang đứng sau lưng lúc anh viết những dòng này, nhưng anh cũng nghĩ rằng sẽ chẳng có chuyện gì đâu bởi tin rằng có lẽ ông sẽ chẳng giúp anh việc này. Anh kết thư bằng lời hỏi xin cha dùng tầm ảnh hưởng của ông để giúp anh kiếm được một việc gì đó đủ nuôi sống mình, vì có lẽ phải mất thêm vài năm nữa, anh mới có được nhiệm sở, và ngoài hướng này ra anh chẳng thấy một cơ may nào có thể cho phép anh tiến tới cuộc sống hôn nhân, vì hiện tại và tương lai, anh chẳng có gì ngoài học bổng của mình, mà khoản tiền này sẽ biến mất ngay nếu anh chính thức kết hôn.
Tất cả mọi nước đi của Theobald chắc chắn đều sẽ khiến cha anh phật ý, nhưng đặc biệt việc một chàng trai hai mươi ba tuổi muốn kết hôn với một cô gái không đồng xu dính túi và còn lớn hơn anh đến bốn tuổi là một sai lầm quá rõ ràng khiến quý ông lớn tuổi này, từ bây giờ có lẽ tôi nên gọi ông như vậy, bởi ít nhất ông cũng đã sáu mươi rồi, vô cùng hăm hở nắm lấy để bác bỏ.
‘Sự điên rồ cùng cực,’ ông hồi âm cho Theobald ‘trong tình cảm nhất thời con dành cho cô Allaby khiến ta vô cùng ái ngại. Dung thứ cho sự mù quáng của một kẻ đang yêu, ta vẫn tin chắc rằng đó hẳn là một cô gái trẻ trung, có hạnh kiểm tốt và tử tế, một người sẽ không làm bẽ mặt gia đình, nhưng cho dù cô ấy có hơn kỳ vọng của ta gấp chục lần, thì cảnh nghèo khó chung của hai con vẫn là một vật cản không thể vượt qua trên con đường tiến đến hôn nhân. Ta có bốn đứa con nữa, và những khoản chi quá nhiều không cho phép ta để dành một đồng tiết kiệm nào. Năm nay ta còn phải chi nhiều hơn nữa, thật sự ta đã phải tậu hai mảnh đất khá tốt đột nhiên được người ta rao bán và ta cũng cần chúng để hoàn thiện khối tài sản mà bấy lâu nay ta hằng mong ước. Ta đã không tiếc tiền cho con một nền tảng giáo dục xứng đáng, và nó đã cho con có một khoản thu nhập khá thoải mái, trong khi những người bằng tuổi con vẫn phải sống phụ thuộc vào gia đình. Con đã được nhận từ ta một khởi đầu đáng kể, và có lẽ ta nên nói rõ rằng con phải ngừng việc ăn bám vào ta. Hứa hôn lâu dài rõ ràng là một việc không được tốt đẹp cho lắm, và trong hoàn cảnh hiện tại của con thì dường như chẳng biết bao giờ mới có thể cưới được. Vậy con nghĩ ta có gì để cho con một khoản thu nhập đây? Liệu ta có thể đi quanh đất nước này cầu xin người ta chu cấp cho con trai của ta bởi nó đã có ý nghĩ muốn kết hôn lúc chưa có đầy đủ tài lực hay không?
Ta không muốn dùng những lời nhẹ nhàng, tất cả những gì ta nói ra đều xuất phát từ tình cảm thật sự ta dành cho con, nhưng có lẽ những lời khô khan lại ân cần hơn những lời có cánh nhưng vô thực. Thật lòng mà nói, ta ghi nhớ trong đầu rằng, con đã lớn rồi, và do đó con có thể làm những gì con thấy vừa lòng, nhưng nếu con chọn cách viện đến luật pháp, và hành động bất kể cảm giác của cha con, thì con đừng lấy làm ngạc nhiên khi có một ngày ta dùng đến những đặc quyền của ta. Hãy tin vào ta, người cha yêu quý của con, G. PONTIFEx.’ lá thư này kèm với những thư mà tôi đã cho các bạn biết ở trên và một vài lá thư khác không cần thiết phải dẫn ra, nhưng xuyên suốt những lá thư này là luôn cùng một giọng điệu, và tất cả đều gần như có một điểm rung động ý chí rõ ràng ở cuối thư. Nhớ lại việc Theobald hầu như chẳng nhắc đến cha mình nhiều năm sau cái chết của ông, và qua việc anh giữ lại những lá thư này cùng lời chú thích viết trên chúng ‘Những lá thư của cha tôi’ đã nói lên hết sự yếu đuối về thân xác cũng như bản tính của anh.
Theobald không cho Christina biết về những lá thư của cha mình, và tôi tin rằng anh cũng chẳng cho ai xem nó. Bản chất anh kín đáo, và anh còn bị đè nén quá nhiều cũng như quá sớm đến nỗi không thể làm ầm ĩ hay xả giận những gì có liên quan đến cha anh. Cảm giác về sự bất công vẫn cứ câm nín trong anh, như một khối nặng nề tê bại vô tri đè nén trên anh ngày này qua ngày khác, và nó còn khiến anh giật mình thức giấc nhiều đêm, nhưng anh vẫn hầu như không biết nó là thứ gì. Có lẽ tôi là người bạn thân nhất với anh, nhưng tôi chỉ hiểu được chút ít về anh, bởi tôi và anh không sống với nhau được lâu. Anh nói rằng tôi không có lòng tôn kính, nhưng trái lại tôi nghĩ là tôi rất tôn kính những gì đáng tôn kính, ngoại trừ đối với những linh thần mà anh tưởng là bằng vàng nhưng thực sự chỉ được làm từ kim loại tầm thường mà thôi. Như tôi đã nói, anh không bao giờ than phiền về cha mình, và những người bạn hiếm hoi của anh cũng như thế, điềm đạm và đạo đức, có khuynh hướng phúc âm, và hằn sâu một ý thức tội lỗi đối với bất kỳ hành động nào chống lại cha mẹ; thật là những chàng trai tốt, và người ta chẳng thể xả giận vào một chàng trai tốt được.
