Vận dụng cái công thức này vào hoàn cảnh nào cũng được! Giải thích về định hướng xã hội chủ nghĩa như vậy kín kẽ vô cùng! Khoa học vô cùng! Rất giàu tính chiến đấu! Rất lập trường! Tạo ra sự thống nhất đến bằng 1 thì không còn chệch hướng vào đâu được nữa! Ai dám phản bác lại sự thống nhất này? …Ôi cảm ơn vô vàn cái công thức do chính bàn tay ta lao động miệt mài tổng hợp nên! Công thức vô địch này hôm nay đã đưa ta đến đỉnh cao vinh quang của trí tuệ! Tất cả những bài viết của ta đều toát lên tinh thần của công thức này. Còn ai có thể giảng giải về định hướng xã hội chủ nghĩa một cách mạch lạc và quán triệt hơn ta được cơ chứ!? Cả thiên hạ sẽ phải mài quần ra ghế mà học thế nào là cách mạng triệt để! Thiên hạ từ nay cứ phải theo ta mà làm! Ta bắt đầu có đủ tư chất trở thành người trong cuộc… Ta không còn gì phải tự ti, phải e dè với những Lê Hải, Phạm Trung Nghĩa… Cả ánh hào quang của vị trưởng Ban đáng kính cũng sẽ mở nhạt dần vì ta là ngôi sao đang lên. Chỉ riêng công thức này thôi ta đã đủ sức thâu tóm, khái quát hoá tất cả các luận án luận văn tiến sĩ, giáo sư về chủ nghĩa xã hội khoa học được viết ra trên đất nước này!.. Không có gì chứng minh rõ hơn chủ nghĩa xã hội là phòng chờ của chủ nghĩa cộng sản bằng công thức của ta.
Ông Tiến cảm thấy hình như mỗi chặng đường của cuộc trường chinh này đều gắn với một hay một vài hình ảnh nào đó liên quan đến cuộc đời ông. Nhưng lạ thay những hình ảnh không bao giờ mất đi ấy, dù là bạn đồng khoá đồng niên, dù là ai đó ông thoáng yêu thầm nhớ vụng.., hiện lên rồi mờ nhạt ngay, nhường chỗ cho hình ảnh những con người mà ông cảm thấy nếu không có họ thì ông cũng không tồn tại. Đó là bà Hà, đỉnh cao và thắng lợi đầu tiên của ông trên con đường lập nghiệp và lập thân. Là Hai Hân, đệ tử tâm đắc, người đồng tâm đồng chí giàu tinh thần chiến đấu. Là ông trưởng Ban và những người đỡ đầu khác – thiếu họ, không thể nào có vinh quang hôm nay… Là các đối thủ để ông cọ xát cho mình sáng hơn, nổi bật hơn – những kẻ đáng thương…
… Đúng thế, Hai Hân là chất liệu cuộc sống của ta. Những Lê Hải, những Phạm Trung Nghĩa là thứ thuốc đánh bóng cho ta nổi bật lên. Đám quân nhân này có chiều dày cuộc sống, có bản lĩnh và quá trình chiến đấu. Nhưng họ thiếu hẳn tri thức về cách sống, nên không thoát khỏi số phận làm vật liệu đánh bóng. Họ chỉ biết lấy nguyên tắc làm chuẩn, còn ta biết kết hợp cả với thời thế. Đúng là họ hơn ta nhiều thứ. Nhưng họ kém hẳn ta tri thức về cách sống, nên dù có đạt tới vinh quang nào thì họ cũng chỉ là những kẻ đáng thương. Nguyên tắc của họ là lý tưởng, là niềm tin cố định. Còn nguyên tắc của ta là anh hùng chọn thời thế. Có lẽ đây là điểm khác nhau cơ bản nhất giữa ta và họ. Thiếu tri thức này thì họ làm đe, ta có tri thức này thì ta làm búa. Với tri thức này ta đã ra khỏi sự lẩn quẩn ai tạo ra ai giữa thời thế và anh hùng. Tấm bằng này, quyển sách này là mốc son đầu tiên khẳng định tiền đồ vinh quang của ta. Trên đời này nếu không muốn làm đe thì phải chịu khó làm búa!… Ta không muốn làm phương tiện, làm quân cờ, nên nhất thiết ta phải trở thành người trong cuộc… Bằng mọi giá phải trở thành người trong cuộc! Ôi sức mạnh của tư duy lý luận, của học thuật… Ai hình dung được sức mạnh vô hình này?!.. Nó sẽ sai khiến tất cả, chi phối tất cả!.. Kinh nghiệm lịch sử bao quốc gia muôn đời nay…
Ông Tiến hai tay chắp đít, trịnh trọng từng bước đi từ đầu này đến đầu kia cái tủ kính rất đẹp trong phòng làm việc của ông. Tủ kê giữa phòng, đập ngay vào mắt mọi người đến thăm, đầy ắp những cuốn sách xếp hàng ngay ngắn, đúng số thứ tự và thành từng bộ. Theo bước chân, mắt ông lúc nhìn xéo lên các hàng sách, chốc chốc lại cúi đầu gật gật như ông đang truyện trò với chúng… Đi hết một lượt ông lại quay lại, lại nhìn xéo, lại gật gật… Bên cạnh cái tủ kính là một hộp các-tông lớn đựng những quyển sách Ban mua cho hoặc ai biếu tặng, ông làm thế vì sợ nó lai tạp các hàng sách trong tủ kính. Khi nào hộp các-tông đầy, ông lại bảo thư viện đến bới đem đi, tùy nghi xử lý…
– Cảm ơn! Cảm ơn! Thiên hạ chỉ cần liếc nhìn thấy đội quân sách hàng ngũ chỉnh tề như thế này trong tủ kính thì đủ biết ta là ai…
Nghĩ đến đây ông Tiến đi tìm cái ghế đẩu, kê sát tường rồi trèo lên, với tay lên tường sửa lại cái khung treo giấy chứng nhận Huân chương kháng chiến hạng II của ông cho ngay ngắn. Bên dưới huân chương, ông treo các ảnh hai người, chụp ông và người nào đó đỡ đầu ông trong mỗi thời kỳ đại hội Đảng khác nhau. Mỗi ảnh chụp đứng ngồi mỗi kiểu, có vẻ rất tự nhiên và không bài trí, phông cảnh không ảnh nào giống ảnh nào, song các ảnh đều một kiểu khung rất đẹp. Ông đi xem lại từng ảnh, tâm đắc, tự hào.
Có được những bức ảnh chụp đôi này là cả một kỳ tích. Nhiều lúc chính ông cũng ngạc nhiên vì sao mình có thể có một sưu tầm trọn bộ như thế này! Còn khách đến phòng làm việc của ông, liếc xong tủ sách rồi thì chỉ cần để mắt lên tường nhìn các ảnh là cũng đủ thót người lại…
Ông thừa nhận cái danh hiệu nhà báo quả là rất được việc trong đời.
Bây giờ phải kiếm cái khung đờ-luých-xờ cho cái bằng giáo sư. Treo chỗ nào đây nhỉ?… Hay là chạy đi mua cái khung? – Ông Tiến xem đồng hồ rồi lắc đầu: Vội vàng chỉ được khung rởm, phải thửa một cái chứ không mua sẵn được!
– Chào anh Tiến. Nhiệt liệt hoan hô người chiến sĩ mẫn cán! Bằng giáo sư trong tay cầm mãi chưa chán à?
Ông Tiến giật mình ngửng lên:
– Chào anh ạ. Thôi chết, đã đến giờ đi gặp anh mà tôi quên khuấy mất. Xin lỗi anh!
– Không sao… Không sao…
– Trời ơi, hồi này trông anh… – Đoàn Danh Tiến còn kịp ngậm lại câu nói đã trót buột miệng nói ra một nửa. Ông quá ngạc nhiên vì thấy trưởng Ban vàng vọt, người gầy đét như bộ xương người biết đi…
Ông trưởng Ban cười xoà, cố lấp đi câu nói đã nói ra một nửa của Tiến. Ông đau điếng vì biết Tiến định nói gì, nhưng vẫn cố giữ vẻ mặt hiền lành như mọi khi:
– Tôi không sao đâu… Anh rủa tôi chết mãi rồi mà tôi vẫn sống nhăn răng ra đây này! Mà lại còn định đem tôi đi chôn nữa…! – ông trưởng Ban cười không thành tiếng.
– Ối, ối không… Chết, không!… Anh đừng nói thế… – ông Tiến ấp úng, trong đầu không sao nhớ nổi đây là lần thứ hai hay thứ ba gì đó bị trưởng Ban quại lại như vậy, trực diện nhưng rất nhẹ nhàng.
– Theo hẹn, tôi chờ mãi không thấy anh tới, nên chủ động sang bên này. Rõ ràng là đối với anh bây giờ tôi đã xuống giá!..
– Dạ thưa… Không… – ông Tiến không làm sao định thần lại được.
– Có định chiếm chỗ của tôi cũng phải kín võ một chút. Đường đi nước bước của anh đối xử với tôi như thế người ta gọi là lộ cờ đấy!
– Dạ… Không!.. Đừng anh… – ông Tiến chết điếng, lưỡi líu lại, vì lần đầu tiên thấy trưởng Ban nói toẹt ra như vậy.
– Chơi cờ với nhau anh có hiểu thế nào là lộ cờ không? – giọng ông trưởng Ban vẫn nhỏ nhẻ, hiền lành, có phần thều thào nữa, nhưng hai mắt ông ranh mãnh nheo lại rất sắc, khiến ông Tiến phải lùi lại một bước.
– Hai mắt ông Tiến trân trân nhìn trưởng Ban, cổ ngắc ngứ.
– Trong Ban mọi người nói vanh vách anh bình phẩm về tôi như thế nào, đi gặp ai, vận động những gì…
– Chết chết!.. Xin anh đừng tin! Miệng đời tam sao thất bản…
– Nhắc nhở tý chút thôi… Không nói chuyện cũ… Ngồi bên này nói chuyện với anh thế mà tiện… Thế nào, đã chọn được chỗ treo bằng chưa?
Ông Tiến lại giật thót người, vì thấy trưởng Ban đọc được ý nghĩ của mình:
– Anh thật tâm lý quá… – ông Tiến loay hoay rót nước, mời thuốc, kéo lại ghế… với nhiều động tác thừa, nhưng vẫn chưa ra khỏi cơn choáng. – Mời anh uống nước ạ.
– Cũng may họ nể tôi nên xét phong đặc cách cho anh. Lúc đầu họ cứ khăng khăng đòi anh phải có công trình nghiên cứu khoa học theo đề tài có đăng ký, có một số giờ đứng trên bục giảng… – trưởng Ban nhận tách nước ông Tiến mời. – Tôi nói đại là có sách được in thì cũng kể như là có công trình…
– Thưa anh sách này là… Hàng chục năm đấy ạ… – ông Tiến đã dần dần lấy lại được bình tĩnh.
– Nói như tôi cũng là nói ẩu thôi…
– Thưa anh sách tôi viết đúng là kết quả hàng chục năm lăn lộn xông pha nghiên cứu đấy ạ. Có kém gì công trình khoa học đâu? Hơn nữa nó đã được cuộc sống chấp nhận.
– Làm gì có Hội đồng nghiệm thu nào cao hơn cuộc sống. Có phải anh định so sánh như vậy không?
– Thật là anh đi guốc trong bụng tôi. Giấu anh điều gì rất khó.
– Khoa học là khoa học, không nhập nhèm được đâu. Họ chịu cấp bằng cho anh, chẳng qua là nể tôi thôi… – ông trưởng Ban vừa uống nước vừa lựa lời: – Dù sao bằng đã cấp rồi, bây giờ anh phải chứng minh năng lực của mình để không làm tôi mất uy tín.
– Anh yên tâm, tôi xin cố gắng. – trong bụng ông Tiến càng lo lắng. Xưa nay chưa bao giờ ông thấy trưởng Ban nói với mình bằng cái giọng phân chia đẳng cấp trên dưới rõ rệt như vậy.
– Thực ra tôi cũng không hoàn toàn vô tư trong việc giúp anh đâu.
– Dạ thưa.., những bài báo vừa rồi anh giao cho tôi viết toàn là những công việc của Đảng đấy chứ ạ?
– Anh chưa hiểu ý tôi. Ban ta có thêm một số giáo sư, tiến sỹ thì bộ mặt của Ban ta càng đẹp, có phải thế không? Tôi thừa nhận đi vào chính quy hiện đại tôi hơi chậm quan tâm đến chuyện bằng cấp… Lẽ ra tôi phải nghĩ chuyện này sớm hơn cho Ban.
